بررسی موجودی مواد پرتوزا در آب و رسوبات بستر چشمه های آب معدنی رامسر

اگرچه انسان ها اغلب بر این باورند که پرتوگیری از منابع مصنوعی پرتوزا زیان آور و خطرناک است، لیکن منابع طبیعی پرتوزا عامل اصلی در پرتوگیری بشر و موجودات زنده محسوب می شوند. این منابع که از زمین و پرتوهای کیهانی منشا می گیرند، به طور مستمر بر میزان دُز دریافتی انسان تاثیر گذاشته و بسته به غلظت هسته های پرتوزای طبیعی و نحوه ی بکارگیری آنها، ممکن است زیان هایی را نیز به همراه داشته باشند. لذا کسب اطلاعات در زمینه ی منابع طبیعی پرتوزا و شناخت عوامل موثر بر پرتوگیری انسان ضروری به نظر می رسد، به ویژه آنکه در ایران نیز مناطقی با پرتوزایی بالا مشاهده شده اند که عدم توجه به این گونه منابع ممکن است سبب بروز خسارات جبران ناپذیری گردد. آبهای موجود در زیر زمین به فضای خالی بین سنگ ها نفوذ کرده و کانی های معدنی و عناصر وابسته به ساختار شیمیایی لایه ها را می گیرد و در نتیجه غلظت کانی های معدنی و رادیونوکلایدهای طبیعی در آبهای زیرزمینی بیشتر از انواع دیگر آبهاست. البته در چشمه های آب، هم رادیونوکلایدهای طبیعی و هم رادیونوکلایدهای مصنوعی یافت می شوند اما میزان غلظت آنها در مناطق مختلف متفاوت می باشد. فرسایش زمین، و انحلال ترکیبات معدنی و مواد آلی ناشی از تجزیه ی گیاهان و تخلیه ی فاضلاب ها سبب شده است تا منابع آب و به ویژه آبهای سطحی به درجات مختلف به آلاینده های معدنی، آلی، میکروبی، و پرتوزا آلوده گردند. از طرفی می دانیم که آب مسیر اصلی انتقال رادیونوکلایدهای طبیعی و مصنوعی از محیط به بدن موجود زنده است. از آنجایی که منابع آبی به طور مستقیم وغیرمستقیم می توانند منجر به پرتوگیری انسان شوند، از این رو رادیونوکلایدهای مطرح در آب توسط سازمان های ذیربط جهانی آنهایی عنوان شده اند که خطرات بیشتری برای سلامت انسان به همراه دارند. و و ایزوتوپ های u طبیعی از مهمترین رادیونوکلایدهای مطرح در آب هستند. چشمه های آب معدنی زیادی وجود دارند که محتوی غلظت های بالایی ازra و rn هستند و در بیشتر مناطق جهان مورد بهره برداری قرار گرفته اند. در گذشته بازدیدکنندگان از این چشمه ها تشویق می شدند که نه تنها از آن بنوشند و در این آبهای پرتوزا استحمام کنند، بلکه همچنین در مناطقی قرار بگیرند تا آزاد شده از صخره های اطراف را استنشاق کنند. زیرا در آن زمان عقیده برآن بود که با کمک رادُن می توان با پیری مبارزه کرد. اگرچه پژوهش ها نشان داده که جذب رادُن سبب افزایش فعالیت بافت ها و احیای سلول ها می شود، اما باید در نظر داشت که جذب بالای مواد پرتوزا از جمله رادُن و رادیوم ممکن است به ترتیب خطر ابتلا به سرطان ریه و استخوان را افزایش دهد. این رادیونوکلایدها از منابع زیادی ناشی می شوند و بنابراین حذف کامل آلودگی آنها از سیستم های آبی غیر ممکن می باشد. از این رو بررسی موجودی، انتقال، برهمکنش و غلظت رادیونوکلایدها در اکوسیستم های آبی از اهمیت بسیاری برخورداراست. از طرفی آبهای معدنی و گرم برای درمان بیماری های پوستی و بیماری های ناشی از اختلال در گردش خون، آسیب های اسکلتی و عضلانی و... کاربرد فراوانی دارند. همچنین از آب های معدنی به طورگسترده ای برای تهیه ی پودر شیر کودکان استفاده می شود و از آنجایی که ضریب انتقال دُز برای کودکان بالاست باید از این نظر مطالعات کاملی روی آبهای معدنی صورت گیرد. به دلیل اهمیت این موضوع مطالعاتی در سراسر دنیا بر روی آب های معدنی (بویژه آب های معدنی ای که مصرف خوراکی دارند) صورت گرفته است. از جمله در ایتالیا[desideri, d., et al., 2007]، ایران ,[alighadri, et al., 2004] کرُواسی ,[ bituh, et al., 2009] برزیل[godoy, j.m., et al, 2001]، مجارستان [somlai, j., et al., 2002] و عربستان سعودی. [ tayyeb, z.a., et al., 1998] مطالعات زمین شناسی منطقه ی رامسر نشان می هد که ارتفاعات حوزه ی رامسر از سنگ های آذرین تشکیل شده و تجربه نیز نشان داده که این گونه کانیها حاوی مقدار قابل ملاحظه ای مواد پرتوزا می باشند. در این پروژه موجودی مواد پرتوزای موجود در چشمه های آب معدنی و رسوبات بستر آنها در منطقه ی با پرتوزایی بالای رامسر بررسی شده است. در منطقه ی رامسر 14 چشمه ی آب معدنی وجود دارد. در اواسط فصل بهار(19 اردیبهشت) و اواسط فصل تابستان(21مرداد ماه) از آب و رسوبات بستر این چشمه ها نمونه گیری شد. نمونه های رسوب گرفته شده بعد از خشک شدن توسط هوای آزاد، آسیاب شده و برای گاما اسپکترومتری توسط آشکارساز hpge آماده سازی شدند. در مورد نمونه های آب نیز، علاوه بر انجام گاما اسپکترومتری، روی همه ی نمونه ها سنجش آلفا و بتای کلی انجام شد و سپس با استفاده از نتایج آن نمونه هایی که موجودی گسیلنده های آلفا در آنها بالا بود انتخاب و با استفاده از روش آزاد سازی گاز رادُن (emanation) میزان رادیوم آنها سنجیده شد. سنجش های اشاره شده در بخش حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی ایران صورت گرفته است. بررسی این پروژه با روند زیر دنبال شده است: فصل اول، جنبه های بنیادین واپاشی پرتوزا فصل دوم، برهمکنش تابش های هسته ای با ماده فصل سوم، نمونه برداری محیطی فصل چهارم، چشمه های آب معدنی و رادیونوکلایدهای مطرح فصل پنجم، موقعیت جغرافیایی منطقه مطالعاتی فصل ششم، روش های اندازه گیری فصل هفتم، داده های تجربی، بحث و نتیجه گیری